Instrukcja obsługi

Paluba w wersji hipertekstowej jest realizacją zamysłu Karola Irzykowskiego, który w Szańcu Pałuby pisał Zamierzałem też pierwotnie powieść moją przeciąć na dwie połowy w ten sposób, żeby na każdej stronicy na górze opisywać suche fakta, a pod kreską, niejako w suterenach, zamieszczać wszelkie psychologiczne uwagi autora o tych faktach. Zaniechałem jednak tej formy, widząc, że takiej mechanicznej równoległości nie można by przeprowadzić bez naciągania już to faktów, już to objaśnień: wolałem uwagi zmieszać z tekstem i w ogóle nie krępować niczym swego wykładu.

Na nietypowe zabiegi „nawigacyjne" zastosowane przez Irzykowskiego trafiłem zbierając materiały do pracy Polska droga do e-literatury. Od baroku do XXI wieku. Już sama konstrukcja utworu sygnalizuje jej. Pałuba składa się bowiem z kilku książek jednocześnie. Pięć z nich jest „jawnych” i stanowią poszczególne elementy dzieła: Sny Marii Dunin. Palimpsest, Pałuba. Studium biograficzne, Uwagi do Pałuby, Wyjaśnienie Snów Marii Dunin oraz Szaniec „Pałuby”. Samo Studium biograficzne zawiera w sobie wplecione, już nie „jawne” książki. Wyka dzieli je na powieść właściwą – czyli studium, quasi powieść o pisaniu powieści i odautorski traktat analityczny

Tekst można czytać od początku do końca, ale komentarze stanowią jej bardzo istotną część książki i nie powinno się ich ignorować w trakcie lektury. Tyle tylko, że ze względu na ich bardzo rozbudowany charakter w wersji papierowej powieści musiały zostać umieszczone poza głównym utworem. Inaczej przeszkadzałyby w jego czytaniu. Problem w tym, że w tekście nie ma żadnych odsyłaczy do komentarzy, co komplikuje nawigację. Wyka we wstępie do drugiego wydania sugerował nawet, by przewertować przypisy i na stronach tekstu głównego zaznaczyć, w którym momencie należy się od niego oderwać.

Co ciekawe, jeden komentarz może odnosić się do różnych fragmentów tekstu głównego. Ale to nie wszystko. W Studium biograficznym pojawiają się fizykalne odnośniki kierujące do wersów znajdujących się na innych stronach powieści, uruchamiając tym samym eksploracyjne działanie użytkownika, który decyduje o porządku lektury. Możemy to zaobserwować np. w poniższym fragmencie: …kładł to na karb „kobiecości” (das Erwig-Weibliche), przez co jednak psuł sobie plan pojmowania przeszłości (zaznaczony np. na str. 87 w. 36 i n.).

Wprowadzone przez Irzykowskiego odnośniki działają tylko w jedną stronę, tzn. odsyłają od aktualnie czytanego tekstu do innego fragmentu, jednak już bez zapewnienia pętli powrotnej. Mogą za to przenosić nie tylko z punktu A do punktu B, ale także do fragmentów C czy D. Jest to o tyle ciekawe, że taka forma linkowania praktycznie nie jest spotykana na stronach WWW.

Hipertekstowa adaptacja Pałuby w praktyce stara się zrealizować pomysły Irzykowskiego i postulaty Wyki. Tekst utworu prezentowany jest w wąskiej kolumnie, znajdującej się po środku ekranu. W tkance powieści zaznaczone są fragmenty tekstu, które po ich najechaniu rozwijają po jego lewej i prawej stronie komentarze, linki i objaśnienia.

Kolorem zielonym» Kolorem zielonym oznaczone są odredakcyjne przypisy wydawcy cyfrowej wersji tekstu, czyli zespołu Wolnych Lektur. oznaczone są odredakcyjne przypisy wydawcy cyfrowej wersji tekstu, czyli zespołu Wolnych Lektur. Kolor żółty » Kolor żółty
sygnalizuje fragmenty tekstu, do których odnoszą się zamieszczone na końcu powieści Uwagi do Pałuby. sygnalizuje fragmenty tekstu, do których odnoszą się zamieszczone na końcu powieści Uwagi do Pałuby. Najechanie na nie kursorem otwiera stosowny komentarz i powiązane z nim linki prowadzące do innych fragmentów powieści. Kolor czerwony» Kolor czerwony
to odnośniki umieszczone już samym tekście przez Karola Irzykowskiego. Często opatrzone krótkim, jedno-, dwuwyrazowym komentarzem super-narratora, kwestionującego to o czym informuje nas sama powieść. to odnośniki umieszczone już samym tekście przez Karola Irzykowskiego. Często opatrzone krótkim, jedno-, dwuwyrazowym komentarzem super-narratora, kwestionującego to o czym informuje nas sama powieść.

Miłej czytelniczej przygody!

Andrzej Pająk i zespół Ha!artu