Marek Zaleski - Olbrzymki. Kobiety i socrealizmMarek Zaleski - Olbrzymki. Kobiety i socrealizm
Olbrzymki, bogato ilustrowany, arcyciekawy i świetnie napisany zbiór esejów historyczki i krytyczki sztuki Ewy Toniak, poświęcony jest kobietom w sztuce "realizmu socjalistycznego", czyli w odmianie polskiej sztuce totalitarnej z lat 1948-54.
Autorka posługując się narzędziami krytyki feministycznej zajmuje się zarówno przedstawieniami kobiet w sztuce tworzonej przez mężczyzn jak i przez kobiety: analizuje ówczesne malarstwo, ilustracje prasowe (w tym z ówczesanych pism kobiecych), filmy, kroniki filmowe, modę, teoretyczne i polityczne dyskusje. Zajmuje ją nie tylko ideologiczny i polityczny aspekt reprezentacji kobiecego ciała w sztuce stalinowskiej, ale także konstrukcje płci kulturowej w sztuce hołdującej wartościom socjalistycznego mitu.
Toniak pokazuje hipokryzję ówczesnych przedstawień ciała czy "kobiecości": realizm socjalistyczny głosił hasła emancypacyjne i rewolucyjne, deklarował równouprawnienie, w istocie hołdował patriarchalnej wizji kultury, aktywizował stereotypy płciowe, służył "niewidzialności" problematyki kobiecej, bądź co najwyżej dawał kobiecie prawo do bycia taką, jak mężczyzna. Autorkę interesują nie tylko kodyfikacje męskiego i kobiecego ciała w propagandowych ujęciach (np. przodowników pracy), ale także sposoby symbolicznej obecności kobiet w przestrzeni publicznej, manifestacje kobiecej seksualności czy kobiecego pożądania (a w istocie ich brak) w kulturze wizualnej tego okresu. Za kontekst służy tu nie tylko sztuka radziecka ale także sztuka doby Rewolucji Francuskiej i sztuka poromantycznej nowoczesności, aż po postmodernistyczne realizacje, w których autorka tropi residua interesującej jej estetyki, pastisze, bądź próby znaczącego jej przetworzenia czy rewindykacji. W książce znaleźć możemy analizy głośnych video-instalacji Katarzyny Kozery "Łaźnia męska" (1999) i "Łaźnia żeńska" (1997), jak również innych "lewicowych" polskich artystek (Ewy Kulik, Anny Baumgart, Oli Polsiewicz), których prace często są skandalizowane przez zachowawczą część opinii publicznej.
Marek Zaleski, Instytut Książki 12.01.2009
• • •
Więcej o książce Olbrzymki. Kobiety i socrealizm w katalogu Korporacji Ha!art
Olbrzymki. Kobiety i socrealizm w naszej księgarni internetowej