Niż

Jan Stoberski żył na sposób franciszkański, jadł niewiele, wszędzie chodził na piechotę, właściwie nie posiadał niczego, większość zarobionych na druku opowiadań pieniędzy pożyczał. Jak sam pisał, „upajał się szczęściem z powietrza”. Miał tylko jeden nałóg: był uzależniony od ludzi. Codziennie przemierzał Kraków strategicznie obmyśloną trasą, odwiedzając mieszkania znajomych.

Podczas wizyty niewiele mówił, za to chętnie słuchał, czasem przysypiał, po jakimś czasie przenosił się do kolejnego mieszkania, do kolejnych ludzi. Znowu słuchał, znowu przysypiał. Zachowywał się przy tym tak, jakby go nie było, jakby założył czapkę niewidkę. Po starannym obchodzie wracał do siebie na Paulińską i ze swoich obserwacji „robił” literaturę.

Piotr Marecki poniekąd powtórzył gest Stoberskiego — udał się w trasę (stoberskiadę) po krakowskich mieszkaniach i słuchał ludzi, których kiedyś odwiedzał Stoberski. Z tych wizyt zebrał okruchy wspomnień, nierzadko wykluczających się opowieści, nieliczne fotografie, portretujące pisarza nazywanego powszechnie „Proustem z Krowodrzy” i jego metodę, która polegała na mistrzowskim utrwalaniu w literaturze drobnomieszczańskiego Krakowa okresu PRL-u.

„Stoberski pisał «na piechotę». Żył jak piechur i pisał jak piechur. Spokojnie tworzył swoje podobne do siebie opowiadania. Wydają się one nieokreślone i podobne jedno do drugiego, jak chmury nad polną drogą, a jednak z wolna zmieniają konfiguracje, krążąc po mieszkaniach, kawiarniach, schodach i ulicach. Kosmos Stoberskiego, kosmos piechura, przewrotnie zwyczajny, wciąga czytelnika znienacka i z zupełnie nieoczekiwanej strony — kiedy, nie obawiając się niczego, przygląda się układowi poduszek w adwokackim mieszkaniu”.

Andrzej Barański

• • •

Jan Stoberski (1906 — 1997) — jeden z najoryginalniejszych polskich pisarzy okresu PRL-u, mistrz detalu, nieodłącznie związany z Krakowem i „Przekrojem”. Debiutował w 1955 roku. Pisał wyłącznie opowiadania, które zebrał w tomach: Zwierzenia durnia (1958), Przyjaciel mężatki (1960), Ludzie i gołębie (1963), Wyłapuję szczęście z powietrza (1966), Będę żył dalej! (1969), Każdy inny (1973), Notatki kochliwego (1976), Miłość przy ladzie (1980), Wybryki serca (1983) i Pogromca smutku (1988). Na podstawie jego tekstów powstał film Lucyna (1986) oraz spektakl telewizyjny Bożena (1995) — obydwa w reżyserii Andrzeja Barańskiego. Pisarz niesłusznie zapomniany.

• • •

Piotr Marecki (1976) — wydawca, autor i redaktor książek o kulturze niezależnej, czasopismach literackich, kinie offowym oraz wywiadów rzek z reżyserami: Andrzejem Żuławskim (2008, wspólnie z Piotrem Kletowskim), Andrzejem Barańskim (2009), Grzegorzem Królikiewiczem (2010, wspólnie z Piotrem Kletowskim). Poza promowaniem debiutantów (między innymi Michał Witkowski, Sławomir Shuty, Dominika Ożarowska) zajmuje się odkrywaniem pisarzy z „antykanonu”: Mariana Pankowskiego, Stanisława Czycza, Krzysztofa Niemczyka, Joanny Salamon, Jana Stoberskiego. Mieszka w Krakowie.

• • •

Recenzje i teksty powiązane z książką:

• Mistrz obserwacji, czyli krakowskie „koci koci łapci” [fragment książki "Każdy inny. Wspomnienia o Jasiu Stoberskim"]

• "Dziennik Polski" o książce "Każdy inny"
• "Przekrój": Jan Strzałka o książce "Każdy inny"
• czytelnia.onet.pl: Damian Gajda o książce "Każdy inny"
• "Gazeta Krakowska": Joanna Weryńska o Janie Stoberskim
• "Dziennik Polski": Piotr Marecki rozmawia z Włodzimierzem Juraszem o Stoberskim
• Fragmenty książki na e-Splocie
• Fragmenty książki na niedoczytania.pl
• "Dziennik Polski": Włodzimierz Jurasz o Janie Stoberskim

• • •

Każdy inny. Wspomnienia o Jasiu Stoberskim w naszej księgarni internetowej