Niż

Książka pomyślana jest jako dialog pomiędzy dokumentacją fotograficzną wystawy "Na okrągło" oraz wyborem tekstów opublikowanych w latach 1989-2009, które z różnych względów były istotne dla debaty publicznej w Polsce. Poruszają one zarówno tematy powracające systematycznie w dyskusjach nad kondycją Polski po 1989 roku (rozliczenie z okresem PRL, charakter ustroju III RP, najnowsza historia Polski, pozycja kościoła katolickiego i miejsce religii w państwie, interpretacja i znaczenie okrągłego stołu itp.), jak i te, które pojawiły się w nich dopiero pod koniec ostatniego 20-lecia, jak na przykład dyskurs antykapitalistyczny, krytyka konsumpcji i komercjalizacji kultury, próby ożywienia myślenia lewicowego czy rozważania nad miejscem i rolą sztuki w świecie późnego, neoliberalnego kapitalizmu.

Książkę uzupełnia esej kuratorki wystawy Anety Szyłak oraz krótki wstęp w formie rozmowy autorstwa obojga redaktorów. Dodatkowo zawiera ona noty biograficzne artystów biorących udział w wystawie oraz autorów antologii.

Spis tekstów:

• Adam Michnik, Wasz prezydent nasz premier, "Gazeta Wyborcza", 3 lipca 1989
• Tadeusz Mazowiecki, Spiesz się powoli, "Tygodnik Solidarność", 14 lipca 1989
• Adam Michnik, Bunt i milczenie, "Gazeta Wyborcza", nr 90, wydanie waw z dnia 17/04/1993 - 18/04/1993
• Czesław Miłosz, Państwo wyznaniowe, "Gazeta Wyborcza" 11.05.1991 r.
• Leszek Kołakowski, Krótka rozprawa o teokracji, "Gazeta Wyborcza", 24 sierpnia 1991,
• Piotr Piotrowski, W poszukiwaniu alternatywy. Odpowiadajac Beuysowi, "Obieg", nr 4-5, 1992
• Jacek Żakowski, Coś w Polsce pękło, coś się skończyło, "Gazeta Wyborcza", nr 89, wydanie waw z dnia 16/04/1994 - 17/04/1994 , str. 1
• Marek Beylin, Pan Cogito ma kłopot z demokracją, "Gazeta Wyborcza" nr 54, wydanie waw z dnia 04/03/1995 - 05/03/1995
• Jarosław Kurski, Ten jeszcze myśli o walce, ten odyseję już pisze, "Gazeta Wyborcza" nr 230, wydanie waw z dnia 02/10/1996
• Joanna Tokarska-Bakir, Obsesja niewinności, "Gazeta Wyborcza", nr 11, wydanie waw z dnia 13/01/2001 - 14/01/2001
• Jan Sowa, Sezon w teatrze lalek, Ha!Art, nr 7 2001
• Kuba Wandachowicz, Generacja nic, "Gazeta Wyborcza" nr 207, wydanie waw (Warszawa) z dnia 2002/09/05
• Zdzisław Krasnodębski, Demokracja peryferii, wybór z pierwszych 2 rozdziałów książki Zdzisława Krasnodębskiego Demokracja peryferii (słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2003)
• Jacek Żakowski, Zgniłe jaja polskiej demokracji, "Polityka", nr 9 (2390) z dnia 01-03-2003; s. 20
• Teresa Bogucka, Lud w Śródmieściu, Gazeta Wyborcza nr 32, wydanie waw z dnia 07/02/2004 - 08/02/2004
• Sławomir Sierakowski, Polska do Nietzschego?, "Gazeta Wyborcza", 10-11 lipca 2004; tekst jest zmodyfikowaną wersją artykułu z szóstego numeru "Krytyki Politycznej".
• Andrzej Romanowski, IPN - bezprawie i absurd, "Gazeta Wyborcza" nr 226, wydanie waw z dnia 25/09/2004 - 26/09/2004
• Jadwiga Staniszkis, Postkomunizm, wstęp do książki Jadwigi Staniszkis, Postkomunizm. Próba opisu, Gdańsk 2005.
• Artur Żmijewski, Stosowane sztuki społeczne, "Krytyka Polityczna", 11/12 (2007),
• Jarosław Urbański, Współczesny ruch pracowniczy w Polsce – od realnego socjalizmu do realnego kapitalizmu, "Le Mode Diplomatique" (edycja polska), nr 6(16)/2007
• Ewa Majewska, Nowa Huta jako projekt utopijny. Szkic o wyobraźni politycznej, [w:] Futuryzm miast przemysłowych. 100-lecie Nowej Huty i Wolfsburga, Martin Kaltwasser, Ewa Majewska, Jakub Szreder (red.), Kraków 2007.
• Przemysław Wielgosz, Od zacofania i z powrotem. Wprowadzenie do ekonomii politycznej peryferyjnego miasta przemysłowego, [w:] Futuryzm miast przemysłowych. 100-lecie Nowej Huty i Wolfsburga, Martin Kaltwasser, Ewa Majewska, Jakub Szreder (red.), Kraków 2007.
• Magda Raczyńska, Nie zakochuj się we władzy, wstęp do Jacques Rancière, Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, tłum. Maciek Kropiwnicki i Jan Sowa, Krakow 2007.
• Jakub Szreder, Pożegnanie z latami 90’. W poszukiwaniu nowych formuł zaangażowania, "Kresy", nr 77-78, 1-2/2009

• • •

Wydawcy: Biuro Wystaw Artystycznych we Wrocławiu oraz Korporacja Ha!Art
Redakcja: Aneta Szyłak i Jan Sowa
Projekt graficzny: Jakub de Barbaro
Redakcja biogramów o artystach: Małgorzata Mleczko

• • •

O wystawie "Na okrągło: 1989–2009"

"Na okrągło", wystawa przygotowywana przez kuratorkę Anetę Szyłak, to propozycja przyjrzenia się ostatniemu dwudziestoleciu poprzez pryzmat sztuki współczesnej i jej relacji z kształtującym się dyskursem publicznym w Polsce. Jest to przede wszystkim wystawa sztuki, ale pojawią się na niej także filmy dokumentalne i zdjęcia archiwalne.

Projekt, zlokalizowany w Hali Stulecia we Wrocławiu, nawiązuje do samej architektury Hali i jej historii, jako miejsca politycznych reprezentacji w zmieniających się, niekiedy dramatycznie, warunkach historycznych. Tytuł nawiązuje więc do formy budynku, wydarzenia, jakim były obrady okrągłego stołu, a także do powtarzalności historii i monotonii codzienności. Bo zabytkowa, modernistyczna Hala interesuje nas w tym projekcie jako miejsce warstwowo nakładających się, pojawiających i wycofujących, reprezentacji. Teoretycy radykalnej demokracji, tacy jak Claude Lefort, Chantal Mouffe i Ernesto Laclau, oraz historycy sztuki piszący o sztuce w przestrzeni publicznej, tak jak w USA Rosalind Krauss, a w Polsce Piotr Piotrowski, zwracają uwagę, że centrum przestrzeni reprezentacji demokratycznych jest jako miejsce, którego nie posiadamy, ale po które sięgamy puste. Jest ono obszarem aspiracji, odzyskiwania i chwilowych reprezentacji. Przestrzeń płyty głównej Hali pod kopułą pozostaje pusta. Jest rodzajem dominanty, a zarazem symbolicznym miejscem zgromadzeń, wymarzonym przez jej projektanta Maxa Berga jako demokratyczna przestrzeń uczestnictwa, która dziś jest odczytywana głównie jako monument – zideologizowana przestrzeń politycznych reprezentacji. Centralna rotunda żyje swoim życiem, rytmem zmieniających się wydarzeń masowych, przechodzi z rąk do rąk, podlegając procesom reprezentacji i urynkowienia. My tymczasem krążymy wokół, kluczymy w labiryntach zaplecza. Wystawa zajmować będzie częściowo kuluary Hali, westybul wejściowy, Salę Cesarską, a nawet schody i zakamarki pochodzącej z lat osiemdziesiątych kuchni, a więc przestrzenie, które rozpoznajemy oraz te, które nigdy nie były dostępne dla widzów.

Prezentowany publiczności - w dwudziestą rocznicę wyborów 4 czerwca oraz obrad okrągłego stołu - projekt jest próbą zmierzenia się z sytuacją po rewolucji, która nie miała swojej kulminacji. Bezkrwawe podzielenie się władzą, a następnie przejęcie jej i rozpoczęcie procesu przemian demokratycznych, to rewolucja bez spektakularnych momentów, takich jak upadek muru berlińskiego czy brutalne rozprawienie się z przywódcami reżimu.

Obrady okrągłego stołu i ich konsekwencje są obszarem nieustającego sporu politycznego i historycznego - raz prezentowane jako wielki sukces opozycji, która władzę przejęła miękko, bez narażania społeczeństwa na przemoc, kiedy indziej jako zdrada i układanie się z wrogiem. W istocie, jest to konflikt bardzo różnych sposobów patrzenia na historię i doświadczenie rewolucyjne. Tu jednak nie nastąpiło steatralizowane zerwanie, rozprawienie się, rozliczenie. Nie było więc momentu symbolicznego końca jednej rzeczywistości i początku drugiej. "Na okrągło" zajmuje się tym paradoksem i wpływem braku owego zerwania na dyskurs polityki i kultury oraz wewnętrzną komplikacją coraz bardziej różniących się tożsamości, w której wciąż słabo reprezentowane są spory ekonomiczne i emancypacje kulturowe.

"Na okrągło" nie jest jednak projektem historycznym. To projekt pomyślany jako sytuacja bez chronologii. Wytwarza pole, w którym widz/uczestnik może funkcjonować w różnych rolach i na różne sposoby: jako aktywny uczestnik wystawy, ale też uczestnik rozmów i debat. Budowa narracji nie jest linearna, oparta na przypomnieniach i sugestiach. "Na okrągło" jest pytaniem o dyskurs publiczny i o to, jak kształtował się język publicznej debaty w Polsce po 1989 roku oraz jakie są jego perspektywy dzisiaj. O obecność i brak obecności, i o to, jak język mediów wpływa na rzeczywistość polityczną. Na formowanie się nowego modelu inteligenta oraz wpływ mediów na kształtowanie się formacji dyskursywnych polskiej rzeczywistości.

W wystawie przeplata się kilka wątków:

• Przechodzenie od konstrukcji narodowej oraz linii dominujących podziałów MY/ONI do pola społecznego, z jego głębokim różnicowaniem się w polu tożsamości politycznych, rozwarstwień ekonomicznych, antagonistycznych dyskursów i komplikujących się potrzeb emancypacyjnych.
• Rejestrowanie i interpretowanie życia codziennego w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu, szczególnie zmiany ekonomiczne i wpływ transformacji ustrojowej na styl życia, zmianę priorytetów społecznych i indywidualnych.
• Identyfikowanie sfer nieuprzywilejowania i braku reprezentacji.
• Pojęcie zgromadzenia i miejsca spotkania.
• Wypieranie i modyfikowanie przeszłości.

Wystawie towarzyszą spotkania, debaty, projekcje i publikacja, łącząca cechy katalogu z antologią tekstów powstałych w ostatnim dwudziestoleciu.

Wystawa powstaje we współpracy Miasta Wrocławia, BWA Wrocław i Hali Ludowej.

Kuratorka wystawy: Aneta Szyłak
Komisarz wystawy: Dorota Monkiewicz
Kierownictwo produkcji: Marek Puchała

• • •

Recenzje i teksty powiązane z książką:

• kulturatka.pl poleca "Na okrągło 1989-2009"
• ksiazki.wp.pl: "Na okrągło" wśród najlepszych ksiązek non-fiction XXI w.
• "Gazeta Wyborcza": Przemysław Gulda o antologii "Na okrągło"
• Histmag.org: Ewelina Szpak o antologii "Na okrągło 1989-2009"

• • •

Na okrągło w naszej księgarni internetowej